یکی از رشته های پرطرفدار و نسبتا جدید صنعت (نسبت به بقیه رشته ها) بازرسی جوش است. همچنین این رشته با سرعت بسیار زیادی در صنایع مختلف در حال گسترش می باشد. در این قسمت اطلاعات کلی در مورد صنعت و رشته بازرسی جوش ارایه خواهد شد و کاربرد های کلی بازرسی جوش معرفی می شود.
جهت دریافت مباحث مفید در بازرسی جوش عضو کانال زیر شوید: @bazresjoosh
نقش جوشکاری در صنعت چیست؟
تولید قطعات مختلف (مانند تولید مخزن، تولید سازه و …) یکی از هدف های اصلی صنایع مختلف است. در دنیای صنعت روش های مختلفی برای تولید قطعات وجود دارد که به آنها روش های تولید گفته می شود. ماشین کاری، ریخته گری، نورد، جوشکاری و … از جمله روش های مختلف تولیدی مهم صنایع هستند.
یکی از روش های تولیدی که هدف آن اتصال دائمی متریال مختلف به یکدیگر است، جوشکاری می باشد. جوشکاری خود انواع مختلفی دارد و بسیار گسترده است و تقریبا هر ساله روش های جدیدی در جوشکاری با هدف افزایش کیفیت و کاهش هزینه ها و افزایش توانایی جوش، ابداع می گردد.
همچنین تولید روش های مختلف جوشکاری با توسعه تکنولوژی های دیگر ارتباط تنگاتنگی دارد به طوریکه با پیشرفته شدن صنایع مختلف صنعت جوشکاری نیز دچار دگرگونی های بسیاری شده است.
جوشکاری چیست؟
اهمیت جوشکاری چیست؟
یکی از مزیت های بسیار بزرگ روش جوشکاری که اهمیت آن را در صنعت زیاد نموده این است که جوشکاری را معمولا می توان در شرایط متفاوتی (مانند جوشکاری زیر آب، جوشکاری در بیایان و فضای آزاد و …) با کمترین تجهیزات ممکن انجام داد در صورتی که سایر روش های تولیدی در صنعت مانند ریخته گری، ماشین کاری یا نورد، نیاز به حداقل امکانات پیچیده تری برای استفاده خواهند داشت.
همین امر نشان دهنده اهمیت فراوان صنعت جوش به عنوان یکی از روش های تولید صنعتی خواهد بود و از آنجایی که همیشه دسترسی به امکانات کارخانه ای وجود نخواهد داشت و یا استفاده از آن امکانات ممکن است بسیار پر هزینه باشد، لذا استفاده از روش جوشکاری یک گزینه بسیار مناسب و اقتصادی محسوب می گردد.
جوشکاری زیر آب
هدف از جوشکاری چیست؟
جوشکاری یکی از روش های تولید در صنعت با هدف اتصال دائمی مواد مختلف (فلزی یا غیرفلزی) به یکدیگر است به طوری که اتصال حاصل از این فرآیند دارای خاصیت مشابه (یا حداقل نزدیک) با متریال اصلی داشته باشد. البته در این میان کم بودن هزینه فرآیند و اقتصادی بودن استفاده از جوشکاری مانند سایر روش ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
پس جوش ایده آل جوشی است که خاصیت آن (مانند مقاومت در برابر کشش، تافنس، مقاومت به ضربه و …) با متریال اصلی جوش کاملا یکسان باشد. به همین منظور ممکن است پس از جوشکاری برای یکسان سازی این خاصیت ها عملیات پس گرمایی یا PWHT انجام شود.
با توجه به ابداع روش های مختلف جوشکاری، رسیدن به این اهداف (اتصال دائم با خاصیت مناسب همراه با هزینه کمتر) قابل دسترس تر شده است.
اتصال فلزات توسط جوش
بازرسی جوش چیست؟
از آنجایی که هر روش تولیدی در صنعت نیاز به بازرسی یا کنترل کیفیت دارد، جوشکاری نیز از این قاعده پیروی می کند با این تفاوت که کنترل کیفیت جوش معمولا نیاز به دقت بیشتر داشته و در آن از تست های مختلفی استفاده خواهد شد. زیرا در جوشکاری (به علت حساس بودن این روش) احتمال بوجود آمدن عیوب بسیار بیشتر از سایر روش ها است و نیاز به مراقبت و کنترل ویژه ای خواهد داشت.
البته با روش های جدید و اتوماتیک جوشکاری این ضعف کمتر شده و احتمال بوجود آمدن عیوب بسیار کاهش یافته است ولی به هر حال جوشکاری سنتی (مانند جوش دستی با الکترود روپوش دار) که هنوز در صنایع مختلف کاربرد فراوانی دارد، نیاز فراوانی به مراقبت و کنترل کیفی خواهد داشت.
با پیشرفته شدن و گسترش صنایع جوشکاری، صنعت بازرسی جوش نیز دچار تحول و رشد فراوان شده است و در زمینه های مختلف گسترش بسیار زیادی پیدا نموده است.
این عامل باعث بوجود آمدن رشته های مختلف تخصصی جوش در دانشگاه ها و آموزشگاه های فنی و مهندسی شده که در حال حاضر بیش از هزار دوره آموزشی در زمینه بازرسی جوش و کنترل کیفیت جوش وجود دارد و همچنین بیش از صدها رشته تخصصی دانشگاهی در زمینه بازرسی جوش در دنیا بوجود آمده است.
بازرسی جوش برای هر محصول بر مبنای دستورالعمل بازرسی یا برنامه بازرسی جوش یا ITP که معمولا توسط واحد تضمین کیفیت یا QA تهیه می گردد انجام می شود.
این ITP بعنوان یکی از دستورالعمل های ساخت یا اجرا مورد استفاده قرار می گیرد، که شامل کلیه مراحل و آزمایشات بازرسی جوش مورد نیاز برای کنترل کیفی محصول می باشد بنابراین کلیه بازرسی های جوش بایستی طبق این دستورالعمل انجام شود.
بازرسی جوش
مراحل بازرسی جوش چیست؟
معمولا کنترل کیفیت و بازرسی جوشکاری در سه مرحله بازرسی قبل از جوشکاری – بازرسی حین جوشکاری و بازرسی پس از جوشکاری انجام می گردد.
بازرسی قبل از جوشکاری شامل کنترل آماده سازی لبه متریال برای جوش و به طور کلی کنترل مونتاژ یا FIT-UP می باشد که معمولا پس از این بازرسی و تایید گزارش FIT UP مجوز جوشکاری صادر می گردد و پس از آن مجاز به جوشکاری هستیم.
بازرسی حین جوشکاری به کنترل الزامات حین جوش (مانند دمای جوش، جریان جوش و …) که در دستورالعمل جوشکاری یا WPS ذکر شده می پردازد. استفاده از جوشکار تایید صلاحیت شده نیز در این مرحله کنترل می شود.
بازرسی پس از جوشکاری که حجم اصلی فعالیت بازرس جوش را تشکیل می دهد شامل کنترل کمی و کیفی جوش شده و انجام انواع آزمایشات مخرب و غیرمخرب جوش در این مرحله صورت می پذیرد.
تست های بازرسی جوش چیست؟
تست های مورد استفاده در کنترل کیفیت (QC) جوشکاری معمولا به دو نوع تست مخرب یا DT و تست غیرمخرب NDT دسته بندی می گردد. در ادامه توضیح مختصری در مورد آنها داده خواهد شد، توضیحات کامل تر در مقالات بعدی به زودی منتشر خواهد شد.
تست های مخرب جوش کدام است؟
تست های مخرب جوش یا DT آزمایشاتی هستند که معمولا برای اندازه گیری خواص فیزیکی جوش مانند به دست آورن میزان نقطه تسلیم و شکست، میزان تافنس یا انعطاف پذیری جوش و … استفاده می شوند.
همانگونه که از اسم این نوع آزمایشات مشخص است، قطعه مورد تست دیگر پس از آزمایش قابل استفاده نخواهد بود و این نوع آزمایشات باعث تخریب نمونه آزمایش شده می گردد.
در عملیات جوشکاری معمولا حداقل یکبار هر فرآیند جوش (طبق دستورالعمل جوشکاری یا WPS) با این نوع تست ها مورد آزمایش قرار می گیرد و نتیجه آن طبق گزارش PQR ثبت می شود.
از جمله تست های مخرب که برای کنترل کیفیت جوش استفاده می گردد می توان به تست کشش – تست خمش – تست ضربه اشاره نمود.
تست کشش جوش
آزمایش های غیرمخرب جوش چیست؟
تست غیر مخرب یا NDT معمولا برای پیدا کردن ناپیوستگی های داخلی و سطحی جوش مورد استفاده قرار می گیرند. از آنجایی که وجود ناپیوستگی در جوش باعث کاهش استحکام آن خواهد شد، لذا شناسایی و برطرف نمودن این نوع ناپیوستگی ها از جمله اهداف اصلی بازرسی و کنترل کیفیت جوش است.
هرچند تمام ناپیوستگی ها در جوش نیاز به رفع شدن نخواهند داشت. معیار پذیر عیوب (ناپیوستگی) در جوشکاری طبق استانداردهای مختلف تعیین کننده نیاز یا عدم نیاز به رفع یک ناپیوستگی در جوش است. استانداردهای مختلف با توجه به کاربرد جوش و بررسی خطرات مختلف آن اقدام به تدوین دستورالعمل معیار پذیرش جوش نموده اند.
همانگونه که از اسم این نوع روش تست ها مشخص است، این نوع آزمایشات هیچ اثر مخربی بر نمونه قطعه آزمایش شده، نخواهد داشت و در نتیجه این تست ها در مرحله بهره برداری نیز قابل اجرا خواهد بود.
انواع پرکاربرد این روش ها در صنعت شامل آزمایشات زیر می گردد:
- تست و بازرسی چشمی جوش – VT
- تست مایع نافذ – PT
- تست ذرات مغناطیسی – MT
- تست التراسنیک یا فراصوتی – UT
- تست رادیوگرافی یا پرتونگاری – RT
که از تست های فوق VT عمومی بوده و تست های MT , PT برای شناسایی عیوب خارجی (سطحی) و UT , RT برای شناسایی عیوب داخلی (ریشه) مورد استفاده قرار می گیرند.
کارگاه بازرسی جوش
وظایف بازرس جوش چیست؟
بازرس جوش (WELDING INSPECTION) یا کنترل کیفیت (QC) جوش یا ناظر جوش ممکن است وظایف مختلفی جهت کنترل کیفیت جوشکاری داشته باشد ولی معمولا حداقل وظایف ایشان به شرح زیر خواهد بود:
-
مطالعه دستورالعمل پروژه
-
بررسی کامل و دقیق دستورالعمل بازرسی – ITP
-
بررسی کامل و دقیق دستورالعمل جوشکاری – WPS
-
اطمینان از مناسب بودن دستورالعمل جوشکاری – PQR
-
تست گرفتن از جوشکار و صدور مجوز تایید صلاحیت آن برای جوشکاری – WQT
-
بازرسی کلیه متریال های مصرفی و غیرمصرفی در جوشکاری – MIR
-
بازرسی قبل از جوشکاری – FIT UP
-
بازرسی حین جوشکاری – WELDING
-
بازرسی پس از جوشکاری
-
نظارت بر روند اجرای تست های مخرب یا غیر مخرب جوش
-
گزارش نویسی در هر مرحله از کار – REPORT
که هر کدام از وظایف فوق شامل چندین مرحله فعالیت خواهد بود که در مقالات بعدی به بررسی تعدادی از آنها خواهیم پرداخت.
